Zeg je Karin Luiten (Koken met Karin), dan zeg je pakjes & zakjes. En andersom. Al jaren voer ik strijd tegen het gebruik van onzinproducten in de keuken. Steeds meer mensen moeten, net als ik, smakelijk lachen om de rare fratsen van de voedselindustrie. Jazeker, koken zonder pakjes en zakjes is een trend die blijft, hoezee. Op veler verzoek hier wat FAQ’s op een rijtje.
Wat is er eigenlijk mis met pakjes en zakjes?
Pakjes broccolisoep of aspergesoep met slechts een half procent broccoli respectievelijk asperge erin? Ja daag! Waarom zitten er meer onduidelijke zaken in als maltodextrine, gehard plantaardig vet en xanthaangom dan gewoon herkenbare ingrediënten? En hoezo moet je bij de meeste pakjes en zakjes ook nog doodleuk zelf de belangrijkste ingrediënten erbij kopen, zoals bij ‘Hollands pannetje met kip, prei en champignons’ waarin van alles zit, behalve… inderdaad. De onzinfactor, daar gaat het mij om.
Maar als je nou helemaal geen tijd hebt om zelf te koken?
Pakjesmarketeers hebben ons decennialang ingeprent dat pakjes en zakjes gemak en tijdwinst opleveren. Niets is minder waar, al die wereldgerechten maak je zelf in precies evenveel tijd. Want een prei en kipfilet snijden moet je in beide gevallen, dus het gaat alleen maar om het kruidige sausje. Maar met een paar basisspullen in je voorraad, kun je dat in een handomdraai gewoon zelf. Dus ga niet mee in het frame van de industrie (en lees het opiniestuk dat ik hierover schreef in Trouw.)
Gebruik je zelf echt nooit pakjes of zakjes?
Waarom zou ik? Zie het antwoord op de twee vragen hiervoor. Dat gezegd hebbende, ik ben heus niet altijd en overal tegen. Bouillonblokjes zijn toch reuze handige smaakoppeppers? Net zo onmisbaar in de voorraadkast als blikken tomaat, bonen en tonijn, potjes ansjovis, augurken en kappertjes, bakjes halfgedroogde zontomaatjes of zakjes boemboe uit de toko. Waar zouden we zijn zonder bladerdeeg en doperwten in de diepvries? Laat je vooral niet gek maken en maak een onderscheid tussen (houdbare) ingrediënten en onzinpoeders.
Ben je dus ook tegen E-nummers?
Dat is een groot misverstand. ‘Pakjes & zakjes’ is géén synoniem voor ‘E-nummers’. Daar ben ik helemaal niet per definitie tegen. Om te beginnen zijn er een heleboel volstrekt onschuldige en hoe saai zou het leven worden zonder knalroze macarons of beschuit met blauwe muisjes? En vergeet niet: zelfs zuurstof heeft een e-nummer. Wel is het zo dat een lange lijst e-nummers op een product doorgaans betekent dat er veel technisch gesleutel aan te pas is gekomen. Goed voor houdbaarheid en consistentie, maar het komt de smaak nimmer ten goede. En mijn motto is: het leven is te kort om vies te eten.
Hoe zit het met zout en suiker?
Daar heb je een heikel punt. Pakjes en zakjes bevatten veel meer zout en suiker dan je zou verwachten. Een diëtiste rekende het samen met een club studenten eens uit. Daarmee stoppen scheelt al een slok op een borrel en komt je gezondheid beslist ten goede. Maar dat betekent niet dat ik een kruistocht voer tegen alle gebruik van zout of suiker. Zelfgetrokken bouillon is zonder zout een laffe hap, alle erin gestopte liefde ten spijt, en ook zoutloze gehaktballen zijn treurige boel. Suiker is een ideaal ingrediënt om mee te bakken, wat je helaas niet kunt zeggen van dure en ingewikkelde ‘natuurlijke’ suikervervangers (die niet eens gezonder zijn). Mijn oplossing: eet niet elke dag cake.
Dus de ‘antipakjeskoningin’ is helemaal niet zo anti?
Inderdaad, eigenlijk is ‘anti’ nogal misplaatst. Ik ben juist heel erg pro-koken. Ik wil laten zien hoe je heerlijke dingen kunt maken, zonder al te veel gedoe. Ik wil je laten gniffelen over alle gekkigheid die te koop is. Ik wil dat je jezelf verbaast hoe makkelijk het eigenlijk is om te toveren met verse, voor iedereen herkenbare ingrediënten. Kortom ik ben heel erg vóór lekker eten.
Hoe zit het trouwens met gezond en slank?
Mijn advies: terug naar gewoon gezond eten zonder poespas. Om te beginnen scheelt het al enorm in zout en suiker. Smaakversterkers, kleurstoffen en conserveermiddelen heb je thuis helemaal niet nodig. Hakken, snijden en raspen telt ook als lichaamsbeweging. Heus: met verse ingrediënten in de hoofdrol is werken aan je gezondheid nog nooit zo makkelijk én smakelijk geweest. Tegelijk met de pakjes en zakjes kunnen meteen ook de dieetboeken met hun onvermijdelijke jojo-effect de deur uit. Stop met lijnen, een killerbody bestaat niet. Ga liever voor echte boter dan dat industriële knutselproduct margarine. Gun jezelf (en je dierbaren) de voldoening van écht eten, helemaal zelfgemaakt, dat is nog gezonder ook.
Kom kom, zo erg is het toch allemaal niet?
Helaas, zo erg is het wél. Uit onderzoek blijkt steeds ondubbelzinniger hoe schadelijk zwaar bewerkt fabrieksvoedsel is, vaak high processed foods genoemd. Denk aan pakjes en zakjes, maar ook vleesvervangers, kant-en-klaarmaaltijden, diepvriespizza’s, snacks, koekjes, snoep en ontbijtgranen: allemaal producten waarmee je meer risico loopt op een hoge bloeddruk, hartaanval of beroerte. En obesitas, niet te vergeten, want je gaat er ook nog eens meer van eten. En toch dendert de indoctrinatie van de industrielobby vrolijk voort. Voor NRC (weer eens wat anders dan Trouw) schreef ik er een opiniestuk over.
Hoe is je fascinatie voor pakjes & zakjes eigenlijk begonnen?
Het begon met verbazing. Over wat ik mensen allemaal in hun supermarktmandje zag gooien. Dat leidde in 2010 tot een kookboek, getiteld Koken met Karin Zónder Pakjes & Zakjes. Met als uitgangspunt allerhande populaire pakjes en zakjes, door mijzelf nagetekend, met daarbij het doe-het-zelfrecept. Ook de ingrediënten op de pakjes en zakjes typte ik helemaal over, die kleine lettertjes die niemand ooit leest, om goed het contrast te laten zien met de ingrediënten die je er écht voor nodig hebt. Een boek met als titel ‘Zonder pakjes & zakjes’ klinkt feitelijk onzinnig (kent er iemand een boek mét pakjes & zakjes?), maar kennelijk raakte het een gevoelige snaar, want het boek werd en bestseller.
En je schrijft er ook over in de krant?
Na dat boek bleek ik nog lang niet uitgekookt en dus zette ik vanaf 2010 mijn antipakjeskruistocht voort in het zaterdagmagazine van dagblad Trouw, in de vorm van een column-met-recept (hier online). Lees hier een interview aan het begin van de rubriek. Intussen vierden we in 2016 de 250e aflevering in de vorm van een speciaal antipakjesthemanummer, inclusief een verhaal over de stand van zaken in het land op pakjes- en zakjesgebied plus een wereldgerechtenpakjestest. Een collector’s item. In 2018 was zowaar ineens alweer mijn 10-jarig jubileum, en als het aan mij ligt ga ik onverdroten verder, ook al is het zaterdagmagazine ‘Tijd’ veranderd in ‘Tijdgeest’, en is de insteek van mijn rubriek intussen iets gewijzigd.
Maar hoe zat het nou met die antipakjesboeken?
Er verscheen eerst het onvermijdelijke Zónder Pakjes & Zakjes 2, waarna ik beide boeken in 2015 bundelde tot Het Grote Zónder Pakjes & Zakjes Kookboek. Bedoeld als even een handigheidje tussendoor, maar juist dit dikke boek vol basisrecepten bleek een daverende bestseller. Tussendoor ook nog even verschenen onder een andere titel (De makkelijke keuken), speciaal voor iedereen die roept ‘Oh, maar ik kook noooit uit pakjes & zakjes!’, maar sinds 2023 in geheel opgefriste uitvoering met nieuwe foto’s en vormgeving gewoon weer verkrijgbaar onder de vertrouwde titel (19e druk, of zelfs al de 38e druk als je de losse delen meetelt).
Wat zijn antipakjesrecepten eigenlijk?
De meest populaire kookklassiekers die iedereen standaard op z’n repertoire zou moeten hebben, maar dan zelfgemaakt, zonder hulp van poedermixen of ander prefabspul. Van aardappelpuree tot bolognesesaus, van erwtensoep tot boeuf strogannoff, van kip tandoori tot Hollandse stampotjes, van pindakaas tot roze koeken. Mayonaise, pesto en pindasaus: natuurlijk kun je het kopen, maar zelf maken is doodsimpel en veel lekkerder. Vaak geef ik er trouwens een eigen draai aan.
Hoe zit het met vegetarisch?
Op pakjes- en zakjesgebied is bedroevend weinig voor vegetariërs; bijna alle poedermixen zijn op basis van kipfilet, en hooguit af en toe gehakt. Ik bouw gerechten daarom wel vaker om tot een vleesvrije variant, maar in 2022 verscheen op veler verzoek een geheel vegetarisch antipakjeskookboek, Vega zónder pakjes & zakjes. Niet alleen zonder pakjes en zakjes, maar ook zonder knutselvoer in de vorm van industriële vleesvervangers.
Zijn er nog meer antipakjeskookboeken met nieuwe recepten?
Jazeker. Er is ook nog Slim zónder pakjes & zakjes, daarin staat groente centraal en laat ik je zien hoe je heel slim alles op kunt maken wat je in huis hebt. Kinderen kunnen ook aan de bak, in het Grote kinderkookboek zónder pakjes & zakjes, want jong geleerd is oud gedaan. En de nieuwste in de serie is Wereldgerechten zónder pakjes & zakjes. Gebaseerd op de bekende poedermixen, van Thaise kip siam tot Griekse kofta, van Mexicaanse taco’s tot Italiaanse lasagnette, maar dan uiteraard allemaal zelfgemaakt.
En wat is Nationale Antipakjesavond?
4 december! Hier lees je er alles over.
