Desiderius Erasmus Roterodamus, wie kent hem niet? Dit jaar is hij zelfs tot thema van de Boekenweek verheven met zijn beroemde Lof der Zotheid. Of was de originele titel wellicht Witlof der Zotheid? Erasmus blijkt namelijk – ondanks zijn broodmagere gestalte – een lekkerbek van formaat te zijn geweest. Dat weet ik dankzij het boek Wittebrood in Rode Wijn. Een ongebruikelijke uitgave: een mix tussen een geschiedenisboek en een kookboek. Een geromantiseerde biografie van Erasmus, gelardeerd met verrassend toegankelijke recepten uit de Middeleeuwen. Maar ook met een verklarende woordenlijst (wat is ook alweer kardoen en verjus?) en een lijst met Rotterdamse adresjes voor zee-egels, kweeperen en uitgesmolten rundvet. Altijd handig.

Vervelende monniken
Van zijn geboorte in 1466 tot zijn dood in Basel in 1536, van frêle ziekelijk jongetje dat het klooster niet in wil (vanwege ‘het vervelende zingen van de monniken’) tot vermaard filosoof en auteur, het wordt ons in dit boek allemaal voorgeschoteld. Het verhaal is helaas niet altijd even soepel geschreven, wat wellicht mede komt doordat er soms ietwat krampachtig geprobeerd wordt om de recepten erin te verwerken. ‘Hij vertelt Margareta terwijl hij nog een hap neemt van een gevuld piepkuiken dat hij de gezegdes waardeert om hun gevatheid en elegantie en geeft er op zijn eigen manier uitleg aan.’ En dan volgt in rode letters het recept.

Hoerewindjes
Die recepten hebben soms intrigerende namen als ‘gespleten nonnen’ of ‘hoerewindjes’. Zelfs diverse theezetmethodes passeren de revue, van hopbellen tot absintalsemtoppen en zelfs het recept van een klysma staat erin… Wel jammer dat er geen receptenindex bijzit, je zoekt je een breuk als je een recept probeert terug te vinden.

Kinderlijke zeden
Wanneer de jonge Erasmus voor hoerenjong wordt uitgemaakt en huilend naar zijn moeder rent staat zij ‘met een mond vol tanden en vraagt zich af waarom de buurtkinderen zo gemeen tegen Erasmus doen. En ook waarom er geen boekjes bestaan met regels voor het gedrag van kinderen.’ Een hoogst ongeloofwaardig gedachtenspinsel van mamma Erasmus, maar wel een verwijzing naar zijn latere succeswerkje ‘De beleeftheid der kinderlijke zeden.’

Vo, #VI.34, Pl #X.16/Cm
Het boek wemelt van de noten en bronverwijzingen, wat ongetwijfeld wetenschappelijk verantwoord is, maar voor de gewone lezer is het een tikje vervreemdend om onder elk recept iets à la Bron: Vo, #VI.34, Pl #X.16/Cm te zien staan. Het levensverhaal wordt nog aangevuld met een samenvatting van de Lof der Zotheid en een ander werk van hem, getiteld Een werelds Banket. Dat is een dialoog tussen drie etende vrienden, Christianus, Augustinus en Erasmius, die helaas steeds ‘Ch’, ‘A’ en ‘P’ worden genoemd, wat ook weer niet zo lekker leest.

Proberenswaardig
Een licht onevenwichtig boek dus. Wat niet wegneemt dat veel recepten absoluut proberenswaardig zijn, zoals de gevulde piepkuikens, de walnotenpasteitjes, de lamsbout, de hertenpastei en de bruine taart (een soort quiche met kardemom, kruidnagel, nootmuskaat en foelie), om er maar een paar te noemen. Bovendien zijn de recepten weldadig beknopt opgeschreven, dus niets houdt je tegen om meteen de keuken in te gaan.

Vormgeving
Vooral in Rotterdam zijn ze trots op hun beroemde stadsgenoot. De auteur wist zowaar burgemeester Ivo van Opstelten te strikken voor het voorwoord. De vormgeving van het boek is verzorgd, met veel beeldmateriaal van Erasmus, en ook mooie initialen aan het begin van elk hoofdstuk. Maar waarom dat rare gladde bruine papier? Moet dat imitatie-middeleeuws manuscriptpapier voorstellen? Maar goed, smaken verschillen.

Diana Dubois, Wittebrood en Rode wijn, uitgeverij Dubois, € 22,50