Het is nú tijd om appel- of perenbomen te snoeien, maar hoe? Ik ging er speciaal voor op appelboomsnoeicursus.

Je moet een hoed door een appelboom kunnen gooien, zegt de een. Een duif moet er doorheen kunnen vliegen, zegt de ander. Bij mijn Franse huis heb ik tien appelbomen maar daar kun je nog geen koolmeesje doorheen gooien. Eén grote wirwar aan takken waar nodig eens gesnoeid zou moeten worden, alleen: hoe doe je dat? Ik heb verschillende snoeiboeken, maar de illustraties daarin lijken van geen kanten op mijn eigen bomen, dus durf ik er niet aan te beginnen. Gelukkig vind ik bij mij in de buurt een snoeicursus, niet in Normandië, maar in Noord-Holland. Een hele dag theorie én praktijk, inclusief lunch, ik schrijf me meteen in.
Op een vrijdagochtend eind februari rijd ik door de stromende regen (takkenweer, hoe toepasselijk) naar Noordbeemster. Daar zit het bedrijf van Douwe Dokter, van oorsprong een perenteler uit Friesland die zich gespecialiseerd heeft in de verkoop van oude fruitbomen. Het terrein staat vol met prachtig knoestige bomen, de kluiten ingepakt in jute, klaar voor transport.

In het cursuslokaal is het gelukkig warm en droog, en staat cursusleidster Sabrina Lang-Hol te wachten met koffie en thee. Als kind klom ze al in de fruitbomen van haar grootouders in het Zwarte Woud. Nadat ze met haar Nederlandse gezin verhuisde naar een landelijk dorpje in Noord-Holland kocht ze bij Douwe een paar fruitbomen voor haar nieuwe tuin en besloot haar marketingbaan vaarwel te zeggen. Ze koos voor een leven als ‘chef snoeien’, lekker in de buitenlucht . Ook geeft ze snoeitrainingen aan gemeentes en cursussen aan particulieren.

Licht en lucht
Vandaag zijn er elf deelnemers, waaronder een medewerkster van een zorgtuin, een oom en neef met een gezamenlijk weiland vol fruitbomen en een echtpaar met een boomgaard in Spanje. Zelfs een hovenier is van de partij, die tijdens zijn opleiding hooguit een middag les heeft gehad over fruitbomen en deze cursus doet ‘om ongelukken te voorkomen’.

Sabrina begint voortvarend met een hele berg theorie. Inclusief illustraties van bomen, maar met haar uitleg erbij snap ik deze wél. Nijver noteer ik in mijn opschrijfboekje vaktermen als broek, kop, harttak, gesteltak, piramidevorm en sapstroom. Balans in de boom blijkt belangrijk, maar vooral: licht en lucht in de kroon. Aha, dat is dus wat er bedoeld wordt met die hoed of die duif. Een boom waar de zon en de wind doorheen kunnen zorgt dat het fruit beter groeit en maakt de boom minder vatbaar voor vocht en schimmel. Belangrijk in ons natte Nederlandse (en Normandische) klimaat.
De regen is opgehouden en er breekt zelfs een zonnetje door. Tijd om naar buiten te gaan! Iedereen heeft zich keurig volgens de voorafgaand gemailde instructies dik ingepakt, met meerdere lagen (thermo)kleding, stevige laarzen met liefst twee paar sokken, muts, sjaal en warme tuinhandschoenen. Eindelijk mogen we echt aan de slag, gewapend met snoeischaren, kleine uitklapzaagjes en grote takkenscharen.

De 1-2-3-methode
Buiten wacht een verzameling laagstamboompjes. Peren, want omdat je daar de knoppen nu al duidelijker kunt zien dan bij appels, zijn die het makkelijkst om op te oefenen. Altijd eerst om de boom heen lopen, doceert Sabrina, en kijken hoe het gestel in elkaar zit, zeg maar de hoofdstructuur van de boom. Sprieten aan de onderkant mogen er meteen af, dat is wildgroei van de ent-onderstam en neemt alleen maar energie weg.

We snoeien volgens de 1-2-3-methode: eerst wat hoofdtakken (gesteltakken) wegzagen voor de balans, zodat je er vier à vijf overhoudt. Ook dominante dikke takken die een derde dikker zijn dan de hoofdtakken (‘de 30%-regel’) mogen weg. Stap twee is alle dode, zieke en beschadigde takken verwijderen en als derde is het tijd voor de finetuning: het verwijderen van eenjarige scheuten zonder bloemknoppen.
In kleine groepjes krijgen we elk een boom toebedeeld. Als Sabrina het voordoet zaagt en knipt ze snel en rigoureus (‘Het wordt me hier wat te druk in de kruin’), maar samen met mijn twee medecursisten sta ik volop te dubben bij onze boom. Moet die tak nou weg of niet, of toch liever die ernaast? Ik probeer de zojuist uitgelegde vuistregels toe te passen: hoe hoger, steiler en dikker, des te harder groeit een tak. Dus voorzichtig met snoeien in de top, want hoe hoger in de boom je dingen weghaalt, hoe meer takken je ervoor terug krijgt. Steile takken recht omhoog zorgen voor blad, geen bloem, dus ook geen fruit. En takken die te veel omlaag hangen verliezen uiteindelijk hun vitaliteit.

Groen is leven
Bedeesd voelen we aan de puntjes, is dit nou een bloemknop (afblijven, dat wordt een peer) of een bladknop? Waar Sabrina feilloos rats, rats, de dooie takjes afbreekt staan wij voorzichtig te krabben (‘groen is leven, bruin is dood’) voor we durven te knippen. Juf, hellup! ‘Lastig hè, als je het niet dagelijks doet’, beaamt Sabrina lachend, en ze geeft geduldig weer uitleg. ‘Er zijn altijd meerdere mogelijkheden’, benadrukt ze, ‘je mag het zelf bepalen. Zo lang er licht en lucht in komt, vind ik alle vormen goed.’

Verhip, gaandeweg snap ik steeds beter wat de bedoeling is. Kijk, deze tak heeft een barst, die mag eraf. Die drie zitten elkaar in de weg, dan kun je het beste de middelste er tussenuit halen. En die dikke is een gevalletje 30%, die mag ook wel weg.
Met een heus snoeidiploma ga ik aan het eind van de middag vol goede moed weer naar huis, met het slotadvies van Sabrina in het achterhoofd: ‘Uiteindelijk leer je snoeien door het te doen.’ Op naar Frankrijk dus, ik heb immers tien eigen bomen op om te oefenen.

TIPS:
Wanneer snoeien?
Appel- en perenbomen snoei je in de winter, tussen bladval en bloei, grofweg eind november tot half april. Steenvruchten als pruimen en kersen daarentegen snoei je in de zomer, tussen bloei en oogst, dus van mei tot en met september. Als je die nu zou snoeien, zijn ze te vatbaar voor ziektes.

Hoe snoeien?
* Onthoud: groei (bladeren) en bloei (fruit) moeten met elkaar in evenwicht zijn.
* Gebruik een scherpe snoeischaar die je na elk gebruik schoonmaakt (tip: van die vochtige ontsmettingsdoekjes).
* Snoei zo dicht mogelijk op de ring (de overgang naar de tweejarige tak) en maak zo klein mogelijke snoeiwonden.
* Gebruik bij dood hout liever een zaag, anders is de snoeischaar snel bot.

Info
De snoeicursus voor appels en peren van Sabrina is pas weer volgend jaar februari, wel zijn er ook zomercursussen, voor pruimenbomen. Meer info op snoeiendoetbloeien.nl

Dit artikel verscheen eerder in Trouw (tekst en foto’s ©: Koken met Karin/Karin Luiten).

NASCHRIFT:
Intussen heb ik drie van mijn tien achterstallige Franse appelbomen aangepakt. En met knikkende knieën stuurde ik foto’s naar Sabrina, zoals die hieronder van boom 1 voor en na. Gelukkig reageerde ze positief: “De vorm in de bomen is prachtig geworden. Vind ze mooi en speels! Chapeau! zeggen ze in het Frans. Ook iets met een hoed. Ik vind het erg knap van je. Blijkbaar heb je een goede juf gehad, haha.”

 

WERELDGERECHTEN
Nu al derde druk, mijn nieuwe kookboek Wereldgerechten zónder pakjes & zakjes. Bestel hier een door mij persoonlijk gesigneerd exemplaar. Bovendien betaal je nu tijdens de Boekenweek géén verzendkosten.