Met de trein van Moskou naar Peking stond al jaren op mijn verlanglijstje. Een prachtreis, maar ik was vooral benieuwd naar het eten in en om de Trans-Mongolië Express. Niet vergeten: stap uit en ga de boel verkennen! Zie hier mijn culinaire reisverslag in 10 punten en 3 recepten.

1. Samovar
Steunpilaar van elke treinwagon is de samovar. Dat klinkt idyllisch, maar is gewoon een apparaat met 24/7 kokend water en een tapkraantje. In Mongoolse treinen krijg je een thermosfles voor in de coupé, maar anders is het een kwestie van je zelf meegenomen (plastic) mok met theezakje of oploskoffie eronder houden.

2. Provodnitsa
De belangrijkste figuur in de trein is de provodnitsa, de wagonbeheerster – het zijn altijd vrouwen – die de kaartjes controleert, letterlijk de lakens uitdeelt, stofzuigt en de wc spic en span houdt. Tevens verkoopster van instant noedels, snoep en ander noodrantsoen. Legendarische kenaus, maar een handvol lokale zinnetjes doet wonderen.

3. Russisch
Reken er niet op dat er, behalve de medereizigers, onderweg iemand Engels spreekt. De trein rijdt grotendeels door Rusland, dus van de drie talen zou ik me concentreren op het Russisch. Begin met het alfabet, dan herken je tenminste opschriften in het straatbeeld plus de stationsnamen onderweg (zoals Omsk! – OMCK. Een mooie stad maar net iets te ver weg). De P is een R, de H is een N, de S is een C en meer van dat soort onlogischheden. Dan kun je in het PECTOPAH (Restoran) tenminste uit de voeten met de menukaart. Overigens hebben ze in verschillende restaurants wel een Engels menu, maar kan het personeel het dan vaak zelf niet lezen, dus dan wordt het alsnog handen en voeten of plaatjes aanwijzen. Maar goed, je wilde toch avontuur?

4. Perronvoedsel
De trein stopt om de paar uur (er hangt keurig een schema in het gangpad) en wie net als ik visioenen heeft van locals op het perron met manden vol huisgemaakte lekkernijen: njet. Hooguit staan er wat kiosken met steevast hetzelfde assortiment: chips, koekjes, noedels en frisdrank. Niet te missen zijn de plombir, een soort Russisch kinderijsje bestaande uit een dun wafelbakje met een plat bolletje roomijs erin, per stuk verpakt in een foliewikkel. Spotgoedkoop, zeer fabrieksmatig en verslavend lekker. Mocht je toch ineens verkopers aantreffen, zoals Mongoolse vrouwen met zelfgemaakte buuz (dumplings – recept volgt nog!), dan is het zaak om onverwijld toe te slaan. Denk nooit: ach, dat doen we wel bij de volgende halte.

5. Restauratiewagen
Als het goed is, heeft elke trein een restauratiewagen, alleen niet altijd op het Mongoolse traject. Zelfs dan is het elke keer weer een verrassing of er wat te eten valt en zo ja wat. Soms is er een menukaart, meestal niet. In Russische treinen valt er doorgaans borsjt te verkrijgen, plus salades, (gerookte) vis en flink doorgebakken vlees van onduidelijke makelij. De Chinese treinkoks hebben de beste reputatie en zelfs al betreft het een Russische of Mongoolse trein, bij de grens met China wordt er een Chinese restauratiewagen aangekoppeld. Bestellen gaat niet zelden met handen en voeten. In mijn geval kwam de kok behulpzaam de keuken uit met een tomaat, paprika, ui en ei. Dat bleek het menu. Hilariteit alom, zeker toen hij ook nog ‘toktok’ erbij riep. Maar mooi dat we even later zaten te smullen van omelet met tomaat plus gewokte kip met paprika en rijst.

6. Mondvoorraad
Omdat beschikbaarheid en openingstijden van de restauratiewagen raadselachtig zijn, en het aanbod op het perron wisselvallig, is het zaak om zelf mondvoorraad in te slaan. Supermarkten en delicatessenwinkels zijn gelukkig overal. Mijn tips: piroshki (gevulde pasteitjes, vaak met kool en ei), blini’s (pannenkoekjes, al dan niet gevuld), (huzaren)salades, worstenbroodjes (soms op een stokje), taart en koekjes.Vergeet ook fruit en ingemaakte groente van de markt niet.Om te drinken Georgische rode wijn (pas wel op dat het geen zoete is) en Russische wodka.

7. Klassiek Russisch
Het zou een gemiste kans zijn om de volle duur van zes dagen en nachten in de trein te blijven zitten. Stap uit en ga de boel verkennen! Zoals de klassieke Russische keuken. Leuk zijn kantine-achtige zelfbedieningszaken als Stolovaya No 57 (in warenhuis GUM) in Moskou, of het met Sovjetkranten behangen Mamochka in Irkoetsk. Ook de Russische fastfoodketen Teremok is een aanrader. Klassiekers zijn de salade Olivier (huzarensalade), kip Kiev (kipfilet met kruidenboter erin), kippenlevertjespaté, borsjt natuurlijk, maar ook okroskhka (een heerlijk frisse koude soep van rauwkost). Plus pelmeni en vareniki (verschillend gevormde dumplings), piroskhi en blini’s met rode kaviaar. Bij voorkeur allemaal gegarneerd met smetana (zure room).

8. Omul
Een van de onbetwiste hoogtepunten van de treinreis en daarmee verplichte halteplaats is het Baikalmeer. Groot, diep en ijskoud. Zwemmen is geen optie, hooguit pootjebaden. Hier komt iedereen om te wandelen en omul te eten, dé vis uit het meer. In het dorpje Listvjanka wordt hij overal langs de kant van de weg gerookt, maar er is ook een vismarkt, inclusief handig cafeetje om de aanschaf op te eten, met een bakje versgebakken plov erbij (pilav-rijst met wortel en stukjes vlees). Bovendien verkopen ze er ook de leukste matroesjka’s die ik in heel Rusland tegen kwam. Voor nog meer Baikalvis, met exotische namen als sig, pielet en golomyanka, is restaurant Proshly Vek een fijne plek.

9. Mongolië
Omdat Mongolië van oudsher een land is van nomaden die leven van hun vee, bestaat de lokale cuisine vooral uit vlees (schaap, geit en koe) plus zuivel. Vrij basic dus, maar gelukkig zijn er buuz (hier vind je het recept om ze zelf te maken!) en khuushuur, dumplings in gestoomde respectievelijk gefrituurde variant. Ook op stations zijn ze vaak te krijgen. In het beeldschone Terelj nationale park, nog zo’n must, wil men speciaal voor toeristen nog wel eens op de westerse toer gaan en groente of fruit toevoegen. Een toegankelijke plek om de Mongoolse keuken uit te proberen zijn de drie restaurants van Modern Nomads in hoofdstad Uulaanbatar.

10. Pekingeend
Behalve urenlang bij de grensovergang, stopt de trein helaas nergens in China, maar gelukkig lonkt Peking aan het eind, het onbetwiste culinaire hoogtepunt van de reis. Niet vergeten: hier in het noorden draait alles om tarwe, in de vorm van noedels en dumplings; rijst is meer iets voor het zuiden. En natuurlijk sluiten we af in stijl, met Pekingeend.

PRAKTISCHE INFO:
De Trans-Mongolië Express vertrekt net als de Trans-Siberië Express uit Moskou, maar deze buigt na het Baikalmeer af naar het zuiden en eindigt via Mongolië in Peking. Kale reistijd is zes dagen (en zes nachten), maar door onderweg af en toe uit te stappen maak je er gemakkelijk drie weken van. Dan rijdt de trein door, maar morgen komt er weer een andere. Dan heb je wel weer een ander treinkaartje nodig, dus laat dat vooral allemaal vooraf boeken via een bureau. Net als het regelen van de drie verschillende visa, voor Rusland, Mongolië en China. Je kunt ook helemaal treinen vanuit Nederland, reken dan op twee dagen extra reistijd plus een (vierde) visum, voor Wit-Rusland.

Bonustip: Circumbaikal Express
Wie niet genoeg kan krijgen van het treinen, kan ook nog een dagje de Circumbaikal Express boeken via een reisbureau, dat is een ouderwetse stoomtrein die één keer per week een rondje rijdt langs de zuid-westkant van het Baikalmeer (nee, niet helemaal rondom, dat meer is megagroot…) naar Irkoetsk. Hij doet er de hele dag (!) over, en je schiet er feitelijk niks mee op, maar je rijdt over de oude route pal langs het meer, inclusief tientallen tunnels, en dat bleek werkelijk het allermooiste stuk van de gehele reis! Op het achterperron gaan staan en wegdromen maar. De trein stopt regelmatig, en dan kun je uitstappen, een wandelingetje maken, selfies schieten met een van de twee stoomlocomotieven, et cetera. Een puur toeristische bedoening, zij het met bijna uitsluitend Russische toeristen (en dito reisleidster die geen woord Engels spreekt),dus volop couleur locale.

Dit reisverhaal verscheen eerder in Trouw. ©: Koken met Karin.
En natuurlijk horen er recepten bij, voor elk land van de reis eentje:
Recept Rusland: sirniki (ontbijtpannenkoekjes)
Recept Mongolië: buuz (vleesravioli)
Recept China: zha jiang mian (Beijing noedels)