Er gaat niets boven een knuppel in een hoenderhok, moet Rosanne Hertzberger gedacht hebben. Afgelopen zaterdag verscheen in NRC Handelsblad en NRC next een artikel van haar hand getiteld ‘Er gaat niets boven een kant-en-klaarmaaltijd met additieven’. Terwijl alom de lof gezongen wordt op puur, vers en gezond duikt er ineens een promovendus in de moleculaire microbiologie op met een warm pleidooi voor technofood vol slimme toevoegingen. En natuurlijk heeft ze gelijk, additieven hebben inderdaad een heel belangrijke functie. Kijk maar eens hoe onappetijtelijk een zelfbereid kliekje in de koelkast er na een week uitziet. Gemaksmaaltijden hebben dat probleem niet. Die bevatten namelijk zuurteregelaars, verdikkingsmiddelen, stabilisatoren en antioxidanten die ervoor zorgen dat ze dagen, weken, zoniet maanden houdbaar blijven.
De hightech wetenschap zit beslist niet stil. Telkens duiken er in de supermarkt weer nieuwe producten op om de drukbezette consument behulpzaam te zijn. De moderne mens wenst namelijk niet altijd tijd of energie te besteden aan het bereiden van een maaltijd. Die kijkt net zo lief televisie met een makkelijke magnetronmaaltijd op schoot. Dat moet iedereen helemaal zelf weten natuurlijk. Maar wat is er zo vreemd aan mensen die wél plezier beleven aan een zelfgekookte maaltijd? In genoemd artikel worden verschillende culinaire auteurs, waaronder ikzelf, in de hoek gezet als ‘de culinaire goden’. Vanaf onze Olympus gruwelen wij namelijk van behangplakkerige aardappelpuree uit een zakje, terwijl zo’n poedertje volgens Hertzberger toch heus ‘heel redelijke’ puree oplevert. Maar doe eens de pepsiproef met puree: pakje versus zelfgemaakt. Proef en oordeel zelf.
Eigenlijk hebben we het over twee totaal verschillende opvattingen. Om in eettermen te blijven: een kwestie van appels en peren. Wil je zo efficiënt mogelijk gevoed worden of wil je lekker eten? Hertzberger vind koken ‘ordinair’ en ‘ronduit een vervelende klus’. Kleding maken en afwassen doe je toch ook niet zelf? Lekker is geen criterium. Waar kennen we dat ook alweer van? Jazeker, dat spreekwoordelijke Hollandse calvinisme. Eten is bedoeld om het lichaam op gezette tijden van de broodnodige energie te voorzien. Functionele maagvulling dus, niet iets om van te genieten. Zelfs Hertzberger geeft toe dat ze nou nooit zit te smikkelen op de bank voor de televisie. Integendeel, ze schaamt zich en voelt zich schuldig. Het verste dat ze durft te gaan is te zeggen dat de stoommaaltijden van Albert Heijn ‘echt heel degelijk’ zijn. ‘Ik zou ze bijna lekker durven noemen’. Bijna.
Het is een keuze. Mijn motto daarentegen is dat het leven te kort is om vieze dingen te eten. Dat is toch echt iets fundamenteel anders. Inderdaad heb ik een kookboek geschreven dat Koken met Karin zónder pakjes & zakjes heet, maar ik herken me totaal niet in het geschetste beeld van de anti-additievenfundamentalist. Wat ik mensen laat zien is dat koken leuk én lekker is. Hoezo blijf je dan ‘culinair in de Middeleeuwen’? Ik heb heel veel kant-en-klaargerechten geproefd en wat voor inventieve additieven er ook inzitten, smaak blijkt voor fabrikanten steevast niet de hoogste prioriteit. Ik vind dat wél belangrijk, en ik weet uit ervaring dat zelfgemaakt echt veel smakelijker is. Sterker nog, ik vind dat koken een ronduit ontspannende bezigheid kan zijn, juist na een drukke werkdag.
In mijn boek vind je inderdaad talloze pakjes en hun ingrediëntenlijstjes ter illustratie. Bewust zonder commentaar omdat ik geen wetenschapper ben die de ins en outs van E-nummers of het obesitasprobleem wil belichten. Wel wil ik simpelweg laten zien wat er eigenlijk zit in die producten die mensen vaak gedachteloos meenemen uit de supermarkt om even later gedachteloos op de bank op te eten. Is het niet opmerkelijk dat er pakjes ‘Kip, prei met champignons’ bestaan waaraan je zelf kip, prei en champignons moet toevoegen? Of dat er slechts 0,5% broccoli in een pakje broccolisoep zit? Met dezelfde ferme stronk broccoli waarmee ik mijn soep maak, weet de levensmiddelenindustrie dus wel duizend pakjes te vullen. Dat noem ik geen technologie, dat noem ik slimme koopmansgeest. Of is het volksverlakkerij? Ik bied graag een alternatief in de vorm van recepten. Mijn broccolisoep is een fluitje van een cent, levert een puik soepje op en je krijgt nog verse groente binnen ook. Maar er is nog een bijkomend voordeel dat niet onderschat moet worden: gerechten die je zelf hebt gemaakt, waar je aandacht en zorg aan hebt besteed, maken dat je anders eet, met meer smaak.
En zo zijn we weer terug bij smaak. Bij lekker. Nogmaals: voor mij is dat het belangrijkste criterium bij eten, maar iedereen maakt zijn eigen keuzes. Andere mensen vinden het leven wellicht te kort om boeken te lezen of om acht uur per nacht te slapen. Van mij mag iedereen doen wat ‘ie niet laten kan. Als er mensen zijn die oprecht genieten van pakjes, zakjes, stoommaaltijden en magnetrondoosjes, moeten ze dat vooral blijven doen.
Deze tekst verscheen dinsdag 7 december 201o in NRC Handelsblad, samen met een reactie van Janneke Vreugdenhil (lees hier haar complete, niet door de eindredacteur ingekorte artikel) en mijn recept van broccolisoep.
Nagekomen bericht 1: volg ook de reacties en discussies hier op foodlog.nl, nrc.nl en joop.nl.
Nagekomen bericht 2: zaterdag 11 december 2010 discussieerde ik hierover live met Rosanne Hertzberger op Radio 2 bij Spijkers met Koppen (voor de podcast: helemaal doorspoelen naar het eind, wij fungeren als uitsmijter).
Nagekomen bericht 3: vrijdag 17 december 2010 was ik te zien in het televisieprogramma Altijd Wat (klik voor het filmpje). In de rubriek ‘Feit of Fictie’ ging NCRV-verslaggever Bastiaan Hetebrij eerst winkelen in de supermarkt met Rosanne Hertzberger en daarna samen met mij aardappelpuree bereiden, zelfgemaakt versus die uit een pakje. En, maakte het nou veel verschil…?
